Powiat przasnyski jest bardzo atrakcyjnym terenem pod względem turystycznym, co wynika z posiadania ciekawych, dobrze zachowanych i wartych obejrzenia zabytków, a także zbardzo małego skażenia środowiska naturalnego.

W ramach projektu "100 za 100" na terenie powiatu przasnyskiego zostały wyznaczone następujące odcinki:

1. Przasnysz - Jaciążek - 26 km.
2. Przasnysz - Jednorożec - Jaciążek - 52 km.
3. Przasnysz - Jaciążek II - 51 km.
4. Skierkowizna - 650 m.
5. Kross - 8 km.
6. Przasnysz - Janowo - 43 km.

W materiałach na dole strony znajdą Państwo link do serwisy Mapy Google, gdzie znajdą Państwo opis najciekawszych miejsc na szlakach oraz ofertę noclegową.

Pozostałe szlaki turystyczne:

1. Przasnysz - Rostkowo - Turowo - Zielona- Krasne - Bogate - Dobrzankowo - Przasnysz.

PRZASNYSZ - w I połowie XIII wieku książę Konrad wydał przywilej na założenie miasta i zbudował dwór książęcy w wywyższeniu nad doliną Węgierki. W 1244 roku Przasnysz przeżył najazd Jaćwingów. W 1427 roku książę Janusz nadał miastu prawo chełmińskie. Miasto powstało na styku terenów puszczańskich i rolniczych jako miejsce wymiany miodu, skór i innych produktów uzyskiwanych z puszczy, na produkty rolnicze. Nazwa miasta nie pochodzi od nazwy przaśnego miodu, tzn. nie syconego, którym tu handlowano, od imienia założyciela Przasnyka ale raczej od wypalania (wyprażania) lasu pod osadę, stąd dawniej częste używanie formy Prażnysz (jak Praga!). Za tą koncepcją przemawia duża ilość nazw wsi będących pamiątką po niszczeniu lasów, np. Pogorzel, Wyżegi, Rzęgnowo, kilkanaście Łazów i Wólek.

W latach sześćdziesiątych w mieście prowadzone były badania na stanowisku wczesnośredniowiecznym w wykopach pod fundamenty bloku obok RDT, przed tym dokonano cennych odkryć podczas kopania fundamentów pod gmach PPRN, Dom Nauczyciela, podczas budowy połączenia ulicy Szpitalnej przez Węgierkę i na kilku innych stanowiskach.

Z zabytków architektury i budownictwa najcenniejsze zespoły kościelne:
1. Zespół kościoła parafialnego:
a) kościół murowany, późnogotycki, z lat 1474-1485, (na ścianie kościoła od strony N widoczna data wyciśnięta w cegle i wypalona: 1395, co przesuwałoby datę budowy wstecz), dobudowanie kruchty w I połowie XVI wieku, spalony w 1644 roku, odbudowany w 1645, ponownie spalony w 1792 roku, odbudowany w latach 1877-1878, przebudowany i remontowany w roku 1890,
b) dzwonnica murowana gotycka z 4. ćwierci XV wieku, podwyższona na przełomie XVI/XVII wieku.
2. Zespół klasztorny bernardynek, obecnie kapucynek:
a) kościół murowany, barok, z lat 1609-1616, spalony w 1622 roku, odbudowany, spalony ponownie w 1645 roku, odbudowany w 1685 roku, i w latach 1786-1789, arch. Franciszek Szulc, remontowany w latach 1945-1946,
b) klasztor murowany, z lat 1609-1615, spalony w roku 1622, odbudowany, spalony ponownie w 1645, odbudowany w roku 1685 i w latach 1786-1789, arch. Franciszek Szulc, restaurowany w 1840 roku, Kazimierz Skórewicz i Kazimierz Tołłoczko, remontowany w latach 1945-1946.
3. Zespół klasztorny bernardynów, obecnie pasjonistów:
a) kościół murowany, gotyk, z lat 1588-1618, dobudowanie kruchty w 1637 roku, zniszczony w latach 1914-1916, odbudowany po 1916 roku, arch. Kazimierz Skórewicz i Kazimierz Tołłoczko, rekonstrukcja sklepień i dobudowa szczytu kruchty w 1923 roku, zniszczony w latach 1939-1945, odbudowany w latach 1953-1953,
b) dzwonnica murowana gotycka z XVI wieku.
c) Klasztor murowany, z lat 1637-1671, zniszczony w latach 1914-1916, odbudowany po 1916 roku, arch. Kazimierz Skórewicz i Kazimierz Tołłoczko, zniszczony w latach 1939-1945, odbudowany w latach 1952-1953.

Kolejnymi cennymi zabytkami, oprócz kilkudziesięciu budynków mieszkalnych są budowle:

• Ratusz murowany, klasycystyczny, obecnie Urząd Miasta i Muzeum Historyczne, z 4. ćwierci XVIII wieku, remontowany w latach 1806, 1825-1829 i 1838, rozbudowany przed 1927 rokiem, remontowany w latach 1960 i 1979-1984.
• Starostwo, obecnie bank, ul. 3. Maja nr 13, murowany, z lat 1920-1930.
• Przytułek, właściciel Zgromadzenie SS. Miłosierdzia św. Wincentego, ul. Świerczewo nr 9, murowany, z lat 20. XX wieku.
• Dom Kultury, ul. 3 Maja nr 16, murowany, z lat 30. XX wieku.
• Poczta, obecnie PKO, ul. Ciechanowskiej nr 12, murowany, z 4. ćwierci XIX wieku.
• Dom nr 2 przy ul. Dąbrowskiego, dawny teatr i remiza strażacka, potem kino, murowany, z końca XIX wieku.

Są tu następujące pomniki: Pomnik z 1962 roku, odsłonięty z okazji 535-lecia nadania praw miejskich, w Rynku. Pomnik w miejscu stracenia 5 żołnierzy AK oraz inne pomniki martyrologii. Pomnik w miejscu stracenia majora Cieleckiego - "Orlika" w 1864 roku przy ul. Orlika. Mauzoleum i groby bojowników o wolność i powstańców z 1863 roku - na cmentarzu grzebalnym.
Na rzece utworzony jest zbiornik o powierzchni 3,50 ha, nad nim znajduje się park miejski z grupą 5 ponad 200. letnich dębów - pomników przyrody.

ROSTKOWO - nazwa ma formę dzierżawczą od imienia Rostek, co jest skróceniem od Rościsław. W 1464 roku Nawój z Rostkowa zdobył na Krzyżakach Działdowo. W 1475 roku jest wzmianka o immunitecie na Rostkowo. W 1476 roku wieś znajdowała się w posiadaniu Jana Kostki, kasztelana zakroczymskiego. Wieś była siedzibą rodziny herbu Dąbrowa, która w XV wieku używała przydomka, a następnie nazwiska Kostka. W 1550 roku urodził się tu Stanisław Kostka (zmarł w Rzymie w 1518 roku, kanonizowany w 1726 roku). Drewniana kaplica wystawiona była przy dworze w 1488 roku. Po 1717 roku wzniesiono kolejny drewniany kościół. Obecny kościół zbudowano w latach 1895-1900 na fundamentach istniejącego tu niegdyś pałacu. Na placu kościelnym znajdują się pamiątki związane z legendami o św. Stanisławie: głaz z wyrytym śladem stopy oraz lipa.
Ponadto w Rostkowie znajduke się dwór murowany z XIX wieku oraz park z XIX wieku z okazami starych lip i dębów. Jest tu także stanowisko archeologiczne kultury ceramiki sznurowej.
Istnieje dokument uznany za późniejszy falsyfikat, według którego książę Konrad I przywilejem z 1246 roku miał nadać Przybysławowi z Rostkowa osadę przasnyską.

TUROWO - w 1475 roku jest wzmianka o immunitecie na Turowo. W 1476 roku wieś była w posiadaniu Jana Kostki z Rostkowa.
Jest to nazwa dzierżawcza od imienia Tur lub od tura, potężnego zwierzęcia z rodziny pustorożców, przodka naszego bydła domowego. Ostatni okaz tura na Ziemi padł w roku 1627.

ZIELONA - pierwotny kościół drewniany wzniesiony był z fundacji Ślasów herbu Drzymała, spalony przed 1527 i ponownie odbudowany. Erekcja parafii nastąpiła w roku 1448. Obecny kościół drewniany, konstrukcji zrębowej zbudowano w latach 1772-74.

KRASNE - siedziba urzędu gminy. Z roku 1443 pochodzi pierwsza wiadomość o parafii w Krasnem. W 1506 roku parafia Krasne z powiatu przasnyskiego weszła w skład nowo utworzonego dekanatu przasnyskiego. Nazwa Krasnego pochodzi od barwy czerwonej, przenośnie znaczyła piękność, ale pierwotne znaczenie odnosiło się do czerwonej gleby.
Krasne stanowiło jeden z nieliczych ośrodków wielkiej własności ziemskiej na północnym Mazowszu. Wieś istniała już w 1372 roku (Sławomir z Krasnego). W 1421 roku książę mazowiecki Janusz I nadał osadzie prawo chełmińskie. Nazwisko Krasińskich jako włascicieli Krasnego utrwaliło się z początkiem XVI wieku. W 1550 roku w Krasnem urodził się Jan Krasiński, późniejszy kanonik i sekretarz królewski. Na początku bieżącego wieku Krasne przeszło w ręce Czartoryskich. W okresie okupacji hitlerowskiej Krasne było rezydencją gauleitera Prus Wschodnich Ericha Kocha. Hitlerowcy zburzyli dawny pałac i wybudowali na jego miejscu luksusową willę, którą wysadzili w powietrze podczas ucieczki.

Zabytki: Kościół parafialny murowany, gotycki, z 1482 roku, rozbudowany przez biskupa Franciszka Krasińskiego. Park z egzotyczną roślinnością i szpalerami grabowymi. Kapliczka przydrożna, murowana z I połowy XIX wieku.

BOGATE - wieś wzmiankowana już w XIV wieku, należała wówczas do zamożnej szlachty. W 1446 roku była w posiadaniu Mikołaja Węża. W 1481 roku wzniesiono obecny murowany kościół fundacji Mikołaja Węża z Dobrzankowa, prawdopodobnie przez Jana Zawiszę, muratora z Bogatego. W 1506 roku parafia Bogate weszła w skład dekanatu przasnyskiego. Od 2 połowy XVI wieku wieś była w posiadaniu rodziny Narzymskich. Ostatni właściciel dóbr, Józef Narzymski, pisarz, autor powieści "Ojczym", położył duże zasługi w czasie powstania styczniowego jako członek Komunitetu Centralnego Stronnictwa Czerwonych. W 1865 roku Józef Narzymski opublikował życiorys Tomasza Kolbego. W 1915 roku, 15 lipca, linia frontu przesunęła się spod Przasnysza do Bogatego.
Nazwa wsi związana jast z bogactwem, pomyślnością, od bóg, co znaczy szczęście, pomyślność.
Znajduje się tu stanowisko archeoologiczne kultury powszechnej.

Zabytki kultury i budownictwa, oprócz kilku domów mieszkalnych:
1. Zespół kościoła parafialnego p.w. Św. Anny:
a) kościół murowany, gotycki, budowany przed 1481 rokiem, budowniczy Jan Zawisza z Bogatego (?), przebudowany w roku 1781, restaurowany w latach: 1799, 1856, 1861, odbudowany w latach 1921-25,
b) dzwonnica murowana, klasycystyczna, z końca XVIII wieku.
c) plebania drewniana, z 1 połowy XIX wieku.
2. Karczma, obecnie dom nr 53, właściciel S. Smoliński, murowany, z połowy XIX wieku.
3. Pozostałości zespołu dworskiego, właściciel Irena Klicka:
a) oficyna murowana, klasycystyczna, z przełomu XVIII / XIX wieku.
b) park krajobrazowy na powierzchni 1 ha.
Pomnik TADEUSZA KOŚCIUSZKI znajduje się przy kościele, odsłonięty w 1917 roku w setną rocznicę śmierci.

DOBRZANKOWO - w 1466 roku wieś znajdowała się w posiadaniu Mikołaja Węża. W 1544 roku Mikołaj Bogacki z Dobrzankowa darowuje żonie swojej Zofii z Silczcy wszystkie swoje dobra. W 1544 roku Zugmunt August w Lublinie nadaje w wieczyste posiadanie Feliksowi Szreńskiemu z Sokołowa, wojewodzie płockiemu i jego spadkobiercom wieś Dobrzankowo (i inne) skonfiskowane Zofii Bogackiej za najście na dom i zabójstwo Amnbrożego Sierakowskiego. Z 1663 roku pochodzi przywilej Jana Kazimierza zezwalający Janowi Kazimierzowi Krasińskiemu, podskarbiemu królewskiemu, na ustąpienie dóbr Dobrzankowo (i innych) Janowi Bonawenturze Krasickiemu, staroście łomżyńskiemu. Z 1724 roku pochodzi przywilej króla Augusta II dla Błażeja Krasickiego, kasztelana płockiego, na dobra Dobrzankowo. Nazwa wsi jest dzierżawcza od imienia Dobrzan (z Dobronieg?).

Z zabytków architektury i budownictwa jest tu kilka starych domów mieszkalnych.
Na polach wsi, na niewielkiej wyniosłości w zakolu rzeki Węgierki odkryto i zbadano 35 grobów cmentarzyska z okresu późno lateńskiego i wczesnorzymskiego.

2. Przasnysz - Chojnowo - Czernice Borowe - Pawłowo - Węgra - Obrąb - Przasnysz.

CHOJNOWO - pod koniec XIX wieku właścicielem Chojnowa był Stanisław Chełchowski (urodzony w 1866 roku), znany etnograf, prezes Centralnego Towarzystwa Rolniczego. W roku 1899 powstała w Chojnowie rolnicza stacja doświadczalna. 20. I. 1901 roku z inicjatywy głównie Stanisława Chełchowskiego powstało w Płocku Okręgowe Towarzystwo Rolnicze. W roku 1905 w Chojnowie powstała wytwórnia mleka w proszku "Galakton". W roku 1906 powstała tu ochronka. Stanisław Chelchowski zmarł w roku 1907.
W wyniku działań wojennych 1915 roku wieś została zniszczona w 67%. Nazwa wsi ma formę dzierżawczą i może pochodzić od jakiegoś imienia Choina, ale jest to raczej nazwa topograficzna od choiny w znaczeniu drzewek sosnowych.

Z zabytków wymienić należy park podworski z XIX wieku o powierzchni 2 ha, z pomnikowymi klonami srebrzystymi i drzewami egzotycznymi. Ponadto w lesie chojnowskim znajdują się dęby, pomniki przyrody oraz stare wiązy zasługujące na ochronę. W lesie tym znajduje się również cmentarzyk żołnierzy z 1 wojny światowej.

CZERNICE BOROWE - siedziba urzędu gminy. W XIV wieku wieś w posiadaniu rodziny herbu Lubicz, z której pochodził Jakub Poczta, podsędek, a później sędzia ciechanowski. W XV wieku wieś znajdowała się w rękach rodziny Boleściców (Jastrzębców), od wieku XVI zwanych Czernickimi. W wyniku działań wojennych 1915 roku w Czernicach zburzony został kościół, ocalała tylko zakrystia. Wieś została zniszczona w 27%, dwór w 75%. Nazwa wsi jest topograficzna, oznacza osadę położoną w pobliżu ciemnych borów, stąd dodatkowe określenie Borowe.

Zabytki: Kościół parafialny p. w. Św. Achacjasza i Towarzyszy. Parafia erygowana w 1398 roku staraniem Jakuba Poczty. W 1506 roku parafia Czernice Borowe została dołączona do dekanatu ciechanowskiego. Obecny kościół zbudowano zapewne w pierwszej połowie XVI wieku przy udziale Czernickich, późnogotycki. Dzwonnica murowana z początku XX wieku, neogotyk. Wzgórze pałacowe z ruinami pałacu z XVII wieku wraz z otoczeniem parkowym o pow. 3 ha. Cmentarzysko wczesnośredniowieczne. Na cmentarzu grzegalnym mogiła etnografa Stanisława Chełchowskiego.

PAWŁOWO KOŚCIELNE - w XIV wieku wieś w posiadaniu rodziny Boleściców (Jastrzębców) z Dzierzgowa i Szumska. W roku 1495 wieś należała do spadkobierców Mikołaja Nagórki z Dzierzgowa. W początkach XVII wieku była w rękach Baranowskich, w początkach XIX wieku w posiadaniu Dziedzickich. W roku 1904 w Pawłowie powstała spółka włościańska. W wyniku działań wojennych 1915 roku rozbity został kościół w Pawłowie a cała parafia za wyjątkiem dwóch wiosek została zniszczona.
Parafia erygowana była 2 lutego 1456 roku przez biskupa płockiego Pawła. W roku 1506 parafia Pawłowo weszła w skład dekanatu przasnyskiego. Obecny kościół, wzniesiony przed połową XVI wieku staraniem Jana Dzierzgowskiego, wojewody i viceregenta mazowieckiego oraz Mikołaja Dzierzgowskiego, arcybiskupa gnieźnieńskiego. Silnie zniszczony po 1 wojnie światowej pozostał w ruinie przez kilka lat. W czasie ostatniej wojny kościół został ponownie zniszczony, po 1915 roku odrestaurowany. Zbudowany jest w stylu późnogotyckim. Znajduje się tu również kapliczka przydrożna z XVIII wieku murowana z cegły, otynkowana. Wewnątrz rzeźba św. Antoniego Padewskiego z dzieciątkiem, ludowa, z XIX wieku.

WĘGRA - wieś znana już w 2 połowie XIV wieku. Według ks. Tadeusza Żebrowskiego już w XI wieku istniał tu kościół p. w. Św. Jana Chrzciciela. W roku 1506 parafia Węgra weszła w skład nowo utworzonego dekanatu przasnyskiego. Z roku 1877 istnieje informacja, że "przed kilkunastu laty" na cmentarzu w Węgrze znaleziono pokrzywione pałasze, ostrogi i szczątki starożytnej broni. Nazwa wsi nie jest pochodzenia etnicznego od mieszkańca Węgier, ale od rodzimego nazewnictwa węgry = krosty. Nazwa wsi dała z kolei nazwę przepływającej tu rzece, która przed tym nazywała się po prostu rzeka lub struga, bez imienia.

Istnieje tu zespół sakralny: Kościół parafialny p. w. Św. Jana Chrzciciela. Parafia erygowana w 1398 roku. Kolejny kościół wzniesiony w 1730 roku staraniem Bartłomieja Węgierskiego, z zachowaniem zakrystii z 1533 roku. Kościół przebudowany w XIX wieku, remontowany w 1956 roku, drewniany, oszalowany, zakrystia murowana. Dzwonnica drewniana, z pierwszej połowy XVIII wieku. Brama wejściowa przy kościele, murowana, z XIX wieku. Znajduje się tu również cmentarzysko z okresu z I-IV wieku n. e. Na cmentarzu grzebalnym jest pomnik na mogile żołnierzy polskich poległych w walkach we wrześniu 1939 roku.

OBRĄB - sołectwo w gminie Przasnysz.
W wyniku działań wojennych 1915 roku wieś została zniszczona w 99%, dwór w 75%.
Nazwa wsi pochodzi od obrębu, wyrębu lasu pod założenie osady.

Zabytki architektury i budownictwa:
1. Zespół pałacowy:
a) pałac murowany, wzniesiony około połowy XIX wieku dla Orłowskich lub Czaplickich, neogotyk, murowany z cegły, otynkowany, parterowy,
b) pozostałości parku podworskiego z pierwszej połowy XIX wieku, z okazami topól i jesionów oraz szpalerem grabowym,
c) brama murowana z 1 połowy XIX wieku,
d) stajnia, obecnie obora, murowana, z końca XIX wieku,
e) obora murowana, z końca XIX wieku.

3. Przasnysz - Święte Miejsce - Lipa - Jednorożec - Skierkowizna - Przasnysz.

ŚWIĘTE MIEJSCE - wieś ta nosiła nazwę Bartny Borek i znajdowały się tu liczne barcice z pszczołami. Około 1700 roku w koronie rosnącej tu lipy objawiła się Matka Boska, co widziały 3 dziewczyny. W miejscu objawienia znajdowała się studnia wykonana z kłód dębowych łączonych w kwadrat, której woda okazała się być cudowną. Według żywych tu od tej pory legend woda utraciła cudotwórczą moc z chwilą utopienia w studni dziecka. Studnia została zasypana. W wieku XVIII ustawiono na jej miejscu murowaną z cegieł kapliczkę, "ogrójec", otynkowaną, na planie koła.

LIPA - z 1768 roku pochodzi przywilej Stanisława Augusta na wójtostwo we wsi Lipa w starostwie przasnyskim dla Kazimierza Krasińskiego, oboźnego koronnego. W wyniku działań wojennych 1915 roku wieś została zniszczona w 96%.
Nazwa wsi pochodzi od lip, drzew niegdyś rosnących tu pospolicie i mających wielorakie zastosowania.
W pobliskim lesie znajduje się ciąg wzgórz moreny czołowej z kulminacją 160 m n.p.m., stoi tu wieża przeciwpożarowa. Wzgórza te są dość atrakcyjne turystycznie, gdyż bezwzględne różnice wysokości są bardzo znaczne a zbocza strome.
Z zabytków budownictwa można tu obejrzeć kilka starych domów mieszkalnych.

JEDNOROŻEC - siedziba Urzędu Gminy. Pierwszy zapis w źródłach znajduje się pod datą 1661 - Jednorożec alias Sopechy. Jest to więc nazwa rodowa Sopiechy od nazwiska Sopiech. W 1862 roku została zbudowana w Jednorożcu drewniana kaplica. W roku 1879 kaplicę powiększono, zmieniając ją na kościół filialny parafii Chorzele. W wyniku działań wojennych 1915 roku kościół i wieś uległy kompletnego zniszczeniu.
Nazwa wsi może pochodzić od bajecznego zwierzęcia, podobnego do konia z rogiem na czole, albo raczej od nazwiska Jednorożec.

Zabytki architektury i budownictwa, oprócz kilkunastu starych drewnianych domów mieszkalnych:
1. Zespół kościoła parafialnego:
a) kościół drewniany, z 1918 roku, architekt W. Ferenc (obecnie rozebrany i zastąpiony kościołem murowanym),
b) dzwonnica drewniana z 1918 roku.

SKIERKOWIZNA - nazwa wsi pochodzi od prasłowa iskra, skra.
Zabytki architektury i budownictwa:
1. Kościół parafialny p. w. Św. Izydora, drewniany, z 1840 roku, przeniesiony z Janowa w latach 1936-38. Parafia erygowana w roku 1938.
2. Dom nr 5, drewniany, z początku XX wieku.
W ostatnich latach zostału wybudowane tu nowe budynki parafialne a kościół ogrodzono niskim płotem murowanym z okrągłych głazów narzutowych.

4. Przasnysz - Krzynowłoga Mała - Chorzele - Krzynowłoga Wielka - Przasnysz.

KRZYNOWŁOGA MAŁA - siedziba urzędu gminy. Z 1476 roku pochodzi pierwsza wiadomość o parafii w Krzynowłodze Małej. W roku 1506 parafia Krzynowłoga Mała weszła w skład dekanatu przasnyskiego. Nazwa wsi pochodzi od "krzynicy", obudowy źródła wykonanej z łączonych w kwadrat kłód. Ten sam źródłosłów ma Krynica.

Zabytki architektury i budownictwa:
1. Zespół kościoła parafialnego p. w. Św. Dominika:
a) kościół murowany, gotyk, z przełomu XV-XVI wieku, dwie baszty o charakterze obronnym, po 1918 roku dobudowano wieżę, przebudowany w XIX wieku i w roku 1924, remontowany w roku 1965,
b) plebania murowana, z początku XX wieku.
oraz kilka domów mieszkalnych.
Znajduje się tu również pomnik 41 Polaków rozstrzelanych w 1944 roku przez hitlerowców.

CHORZELE - w 1444 roku Bolesław IV nadał niejakiemu Wacławowi z Jaworowa 10 włók chełmińskich w puszczy zwanej Chorzele. Była to więc własność rodziny Chorzela, przy czym imię to wyprowadza się od podstawy " chory". Inna próba wyprowadzenia nazwy jest bardziej interesująca. Zakłada ona pochodzenie nazwy Chorzel od bałtyjskiego słowa "orz", co oznacza koń, od którego pochodzi też i nazwa rzeki Orzyc. Używano różnych wersji: orz lub horz, a stąd już bardzo blisko do chorz-.

15 maja 1542 roku król Zygmunt I nadaje Chorzelom w Wilnie prawo magdeburskie. W tym dniu i miejscu Zygmunt I nadał Piotrowi Goryńskiemu z Ojrzanowa, wojewodzie i wiceregentowi mazowieckiemu, staroście ciechanowskiemu, wójtostwo w Chorzelach wraz z 2 włókami chełmińskimi, szóstą częścią czynszu oraz trzecim denarem z kar. W 1551 roku królowa Bona funduje w Chorzelach kościół parafialny. Akt ten zatwierdził biskup Andrzej Noskowski. Pierwszym proboszczem został ks. Mikołaj Noskowski. 1708 w Chorzelach wybuchł wielki pożar miasta. Spaleniu uległy także dwa kościoły: parafialny i p. w. Św. Wojciecha. W 1758 roku August III potwierdza przywileje dla Chorzel. W 1869 roku Chorzele utraciły prawa miejskie za udział w powstaniu, odzyskały je w roku 1919. W latach 1873-79 w Chorzelach kontynuowana była budowa kościoła parafialnego według projektu architekta Adolfa Schimmelphenniga. W roku 1903 wybudowano w Chorzelach studnię miejską.

W wyniku działań wojennych 1915 roku w Chorzelach rozbity został kościół, a całe miasto zostało spalone. Wśród ruin Niemcy wznieśli pomnik na cześć generała v. Hindenburga.
Zabytki architektury i budownictwa oprócz kilkudziesięciu budynków mieszkalnych i gospodarczych znajduje się tu kościół parafialny murowany, neoromański, dobudowanie wieży w roku 1889, częściowo zniszczony w 1915 roku, pożar w 1930 roku, odbudowanie wieży po 1930 roku, remont po latach 1930 i 1951.

KRZYNOWŁOGA WIELKA - pierwsza wzmianka o istnieniu tu parafii pochodzi z roku 1454. W 1506 roku parafia Krzynowłoga Wielka weszła w skład dekanatu przasnyskiego. W wyniku działań wojennych 1915 roku uległ zniszczeniu kościół, zostały poszarpane mury a dach poprzestrzeliwany.
Pochodzenie nazwy jak Krzynowłogi Małej.

Zabytki architektury i budownictwa oprócz dwóch domów mieszkalnych:
1. Kościół parafialny murowany, z lat 1854-59, arch. Józef Iżycki, rozbudowany w latach 1886-89, remontowany w roku 1958.
2. Zespół dworski:
a) dwór murowany, zokoło połowy XIX wieku, przebudowany w roku 1890, częściowo zniszczony w latach 1914-18, remontowany w roku 1934.
b) park podworski z 1 połowy XIX wieku, o pow. 2 ha.
Były tu też figury przydrożne: przy drodze do Chorzel, na słupie, rzeźba ludowa św. Rocha, silnie zniszczona, druga przy drodze do Dąbrowy, na słupie rzeźba ludowa św. Jana Nepomucena, silnie zniszczona.

5. Góry Dębowe.

Szlak turystyczno-rowerowy "Góry Dębowe" znajduje się na granicy województwa warmińsko-mazurskiego i mazowieckiego (powiat przasnyski) w zlewni rzeki Orzyc - pomiędzy miejscowościami Chorzele, Janowo i Grudusk. Szlak powstał w Nadleśnictwie Przasnysz przy współpracy Starostwa Powiatowego w Przasnyszu oraz członków Stowarzyszenia "Nasze Bezpieczeństwo" i Związku Polskich Spadochroniarzy reprezentowanym na tym terenie przez Sławomira Mikulaka.

Ścieżka biegnie przez najwyższe wzniesienia na Mazowszu, jakim są Góry Dębowe. Spotkać tu można szereg stromych zboczy, wąwozów i punktów widokowych. Z tych miejsc przy słonecznej pogodzie rozciąga się krajobraz nawet do 30 km.
Trasa zielona - 6,1 km
Trasa niebieska - 9,4 km.

Mapa szlaku "100 za 100" w serwisie Mapy Google